Η ελευθερία του Τύπου αποτελεί θεσμική εγγύηση για τη λειτουργία κάθε ανεπτυγμένης δημοκρατίας. Γι’ αυτό και σε όλα τα σύγχρονα Συντάγματα συναντάμε διατάξεις που επιτάσσουν την αυξημένη προστασία των εκπροσώπων του Τύπου απέναντι σε διώξεις. Όμως ο πραγματικός βαθμός προστασίας κρίνεται πάντοτε στην πράξη.

Ο αριθμός των συλλήψεων δημοσιογράφων για “αδικήματα λόγου” γίνεται παγκοσμίως δεκτός ως ένας από τους δείκτες που μαρτυρούν κατά πόσο μία Πολιτεία λειτουργεί δημοκρατικά ή ρέπει προς τον ολοκληρωτισμό. Και η χώρα μας, δυστυχώς, δεν διακρίνεται για τις επιδόσεις της σε αυτόν τον τομέα.

Όμως, ειδικά η σύλληψη, η κράτηση και τελικώς η δημόσια διαπόμπευση δημοσιογράφων, μετά από εγκλήσεις κρατικών αξιωματούχων – οι οποίοι έχουν και ασυλία – χωρίς να έχει προηγηθεί δίκη, με τη διαδικασία του αυτοφώρου, αποτελεί, με μια λέξη, ντροπή για τη Δημοκρατία μας.

Το ισχύον σήμερα στη χώρα μας νομικό πλαίσιο, αν και θα μπορούσε με την κατάλληλη ερμηνεία να εξασφαλίσει επαρκή προστασία της ελευθερίας του Τύπου, αποδεικνύεται στην πράξη ανεπαρκές. Και τούτο διότι, όταν, κάθε τόσο, ένα δημοσίευμα θίγει κάποιον μεγαλόσχημο της κυβέρνησης, βρίσκονται δυστυχώς εισαγγελείς που εκδίδουν άκριτα εντάλματα σύλληψης κατά δημοσιογράφων και αστυνομικοί διευθυντές που δείχνουν υπερβάλλοντα ζήλο να τα εκτελέσουν. Είναι σαφές ότι κάτι τόσο σοβαρό, όπως η προστασία της ελευθεροτυπίας, δεν μπορεί να αφήνεται στις ορέξεις του κάθε κ. Καμμένου και κάποιων προθύμων κρατικών λειτουργών που τους υπηρετούν.

Το Ποτάμι απαιτεί να μπει οριστικό τέλος στις απόπειρες εκφοβισμού εκπροσώπων του Τύπου. Προτείνουμε την πλήρη κατάργηση της αυτόφωρης διαδικασίας για “εγκλήματα κατά της τιμής” που τελούνται δια του Τύπου. Χωρίς εξαιρέσεις και αστερίσκους. Στο χέρι των εισαγγελικών αρχών είναι να διασφαλίσουν στη συνέχεια την ταχεία εκδίκαση αυτών των εγκλημάτων. Καλούμε όλες τις δημοκρατικές δυνάμεις να πάρουν ξεκάθαρη θέση στη Βουλή χωρίς «ναι μεν αλλά».

Το Ποτάμι αναγνωρίζει συγχρόνως ότι αυτό δεν είναι παρά ένα πρώτο βήμα, προς μία ακόμη πιο προοδευτική και σύγχρονη μεταρρύθμιση του ποινικού δικαίου, δηλαδή την οριστική κατάργηση του εγκλήματος της εξύβρισης, η οποία πρέπει να αντιμετωπίζεται μόνον ως αστικό αδίκημα, και την κατάργηση του αυτοφώρου σε όλες τις άλλες περιπτώσεις εγκλημάτων κατά της τιμής, ανεξαρτήτως αν τελέστηκαν δια του Τύπου ή όχι. Αυτές τις αλλαγές επιτάσσει η φιλελεύθερη και προοδευτική προσέγγιση του δικαίου στον 21ο αιώνα.

Ο αείμνηστος Σταύρος Τσακυράκης, διαπρύσιος υποστηρικτής της απόλυτης ελευθερίας όχι μόνο του Τύπου, αλλά του δημόσιου λόγου συνολικά, συνήθιζε να μας λέει χαριτολογώντας ότι “η γλώσσα κόκκαλα δεν έχει και κόκκαλα δεν τσακίζει”. Και, όπως συνήθως, ο Δάσκαλος ήταν και σε αυτή την περίπτωση μπροστά από την εποχή του. Ας τον ακολουθήσουμε.

Ακολουθεί το πλήρες κείμενο της τροπολογίας:

ΤΡΟΠΟΛΟΓΙΑ – ΠΡΟΣΘΗΚΗ

στο σχέδιο νόμου του Υπουργείου Υγείας με τίτλο: «Κύρωση Σύμβασης Δωρεάς μεταξύ του Κοινωφελούς Ιδρύματος «ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ Σ. ΩΝΑΣΗΣ», του Ωνάσειου Καρδιοχειρουργικού Κέντρου (Ω.Κ.Κ.) και του Ελληνικού Δημοσίου και λοιπές διατάξεις»

Θέμα: «Κατάργηση αυτοφώρου για τα εγκλήματα δια του Τύπου»

Α. Αιτιολογική έκθεση

Mε την αναθεώρηση του Συντάγματος του 2001 καταργήθηκε ο χαρακτηρισμός των εγκλημάτων που τελούνται δια του Τύπου ως αυτοφώρων. Η νεότερη και σήμερα σε ισχύ διάταξη του άρθρου 14 παρ. 7 του Συντάγματος, προβλέπει ότι τα σχετικά με την αστική και ποινική ευθύνη του Τύπου και των άλλων ΜΜΕ καθώς και με την ταχεία εκδίκαση των σχετικών υποθέσεων ορίζονται με σχετικό νόμο.

Από παράλειψη/αδράνεια του νομοθέτη, το άρθρο 242 του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας που ορίζει τα σχετικά με το αυτόφωρο έγκλημα ουδέποτε τροποποιήθηκε κατά τρόπο συμβατό με την προαναφερθείσα και σε ισχύ διατύπωση του άρθρου 14 παρ. 7 του Συντάγματος.

Συγκεκριμένα η παράγραφος 3 του άρθρου 242 ΚΠΔ εξακολουθεί να προβλέπει ότι: «Τα εγκλήματα που τελούνται δια του Τύπου θεωρούνται πάντοτε αυτόφωρα».

Η συγκεκριμένη διάταξη κρίνεται απολύτως αντισυνταγματική, σύμφωνα με τα παραπάνω και θα έπρεπε να τροποποιηθεί διότι όχι μόνο προκαλεί ανασφάλεια δικαίου και σύγχυση αλλά παραβιάζει συν τοις άλλοις ευθέως και τα άρθρο 5 και 6 του Συντάγματος καθώς και την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ).

Η δε επιλεκτική εφαρμογή της συγκεκριμένης διάταξης από τις εισαγγελικές αρχές αποδυναμώνει το κύρος της Δικαιοσύνης και καθιστά τους πολίτες και τους δημοσιογράφους ανυπεράσπιστους για τυχόν «αδικήματα λόγου». Στις φιλελεύθερες δημοκρατίες όπου η ελευθερία του Τύπου είναι απαραβίαστη, καμία πολιτική σκοπιμότητα ή αντιπαλότητα δεν θα έπρεπε να εκμεταλλεύεται κατά τρόπο καταχρηστικό και αυταρχικό «διατάξεις-παραθυράκια» της ποινικής δικονομίας που τραυματίζουν το κράτος δικαίου.

Η πρόσφατη κράτηση δημοσιογράφων λόγω δήθεν αυτοφώρου αποτελεί ντροπή για το δικαιϊκό σύστημα και τον πολιτικό πολιτισμό μιας ευρωπαϊκής χώρας.

Με την προτεινόμενη τροπολογία προτείνεται η τροποποίηση της παραγράφου 3 του άρθρου 242 ΚΠΔ κατά την ακόλουθη διατύπωση: «Τα εγκλήματα κατά της τιμής που τελούνται δια του Τύπου ή ραδιοφωνικών και τηλεοπτικών εκπομπών ή μέσω διαδικτύου και γενικά κάθε άλλου σύγχρονου μέσου διάδοσης πληροφοριών και ειδήσεων δεν δικάζονται ως αυτόφωρα». Με τη νέα προτεινόμενη διατύπωση της παραγράφου 3 του άρθρου 242 ΚΠΔ επιδιώκεται η πλήρης κατάργηση της αυτόφωρης διαδικασίας για τα εγκλήματα κατά της τιμής (εξύβριση, δυσφήμηση, συκοφαντική δυσφήμιση, προσβολή μνήμης νεκρού) που τελούνται δια του Τύπου.

Για τον δε ορισμό του «δια του Τύπου τελούμενων εγκλημάτων» προτείνεται για λόγους ενότητας και ασφάλειας δικαίου, η διατύπωση του άρθρου 614 παρ. 7 του Κώδικα Πολιτικής δικονομίας.

Με την προτεινόμενη τροπολογία, η Πολιτεία εναρμονίζεται με τις σχετικές διατάξεις του ισχύοντος Συντάγματος και της ΕΣΔΑ αλλά παράλληλα θωρακίζεται στην πράξη η ελευθερία του Τύπου και κατ’ επέκταση το δημοκρατικό μας πολίτευμα.

Β. Τροπολογία – Προσθήκη

Άρθρο 242 Κώδικα Ποινικής Δικονομίας

1. Αυτόφωρο είναι το έγκλημα την ώρα που γίνεται ή το έγκλημα που έγινε πρόσφατα. Η πράξη θεωρείται ότι έγινε πρόσφατα, ιδίως όταν αμέσως ύστερα από αυτήν ο δράστης καταδιώκεται από τη δημόσια δύναμη ή από τον παθόντα ή με δημόσια κραυγή, όπως και όταν συλλαμβάνεται οπουδήποτε να έχει αντικείμενα ή ίχνη από τα οποία συμπεραίνεται ότι διέπραξε το έγκλημα σε πολύ πρόσφατο χρόνο.

2. Ποτέ δεν θεωρείται ότι συντρέχει μία από τις παραπάνω περιπτώσεις, αν πέρασε όλη η επόμενη ημέρα από την τέλεση της πράξης.

3. «Τα εγκλήματα κατά της τιμής που τελούνται δια του Τύπου ή ραδιοφωνικών και τηλεοπτικών εκπομπών ή μέσω διαδικτύου και γενικά κάθε άλλου σύγχρονου μέσου διάδοσης πληροφοριών και ειδήσεων δεν δικάζονται ως αυτόφωρα».

4. Τα εγκλήματα που τελούνται από ανηλίκους δεν δικάζονται ως αυτόφωρα.

Οι προτείνοντες βουλευτές
Σταύρος Θεοδωράκης
Γεώργιος Αμυράς
Σπύρος Δανέλλης
Σπύρος Λυκούδης
Γεώργιος Μαυρωτάς
Γρηγόριος Ψαριανός