Archives for February 2020

Στις 18 Φεβρουαρίου 1992 έφυγε από τη ζωή ο κριτικός και ιστορικός της νεοελληνικής λογοτεχνίας Κ.Θ Δημαράς, κυρίαρχη μορφή των ελληνικών γραμμάτων, ο οποίος αναδείχθηκε σε ηγετική φυσιογνωμία της έρευνας της νεοελληνικής παιδείας. Το ερευνητικό και επιστημονικό έργο του έτυχε διεθνούς αναγνώρισης. Δύο από τα βασικότερα συγγράμματά του, είναι η «Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας» και ο «Νεοελληνικός Διαφωτισμός», τα οποία μεταφράστηκαν σε ευρωπαϊκές γλώσσες. Τιμήθηκε με βραβεία από ευρωπαϊκά ακαδημαϊκά ιδρύματα και ανέλαβε τη διδασκαλία της Νέας Ελληνικής Λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο της Σορβόνης. Πρωτοστάτησε, επίσης, στην ίδρυση εκπαιδευτικών και ερευνητικών θεσμών της χώρας μας όπως, του Κρατικού Ιδρύματος Υποτροφιών και του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών.

Με αφορμή την επέτειο θανάτου του Κ.Θ. Δημαρά, το Αρχείο της ΕΡΤ ψηφιοποίησε και παρουσιάζει στην ιστοσελίδα Αρχείο – Αφιερώματα την εκπομπή «Μονόγραμμα – Κ.Θ. Δημαράς».

Σειρά αυτοβιογραφικών ντοκιμαντέρ, των Γιώργου και Ηρώς Σγουράκη, όπου σκιαγραφούνται προσωπικότητες από τον πνευματικό, καλλιτεχνικό, πολιτικό και κοινωνικό χώρο. Στην συγκεκριμένη εκπομπή αυτοπαρουσιάζεται ο Κ. Θ. Δημαράς (1904 – 1992) που αφιερώθηκε στην επιστήμη των νεοελληνικών γραμμάτων.

Η αυτοβιογραφική παρουσίαση του Κωνσταντίνου Δημαρά ξεκινά με την αναφορά στο γενεαλογικό του δέντρο. Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1904, τρίτο παιδί εύπορης αστικής οικογένειας. Ο πατέρας του ήταν Πελοποννήσιος και η μητέρα του από τη Βέροια γεννημένη στην Κωνσταντινούπολη. Αδελφός της μητέρας του, Σμαράγδας, ήταν ο πολιτικός Κωνσταντίνος Ρακτιβάν. Ο ίδιος εξηγεί τους λόγους που προσδιόρισε το όνομά του ως Κ.Θ. Δημαράς με το αρχικό του πατέρα του Θησέα, ώστε να είναι αναγνωρίσιμο.

Ενώ ο φακός της εκπομπής περιηγείται στο γραφείο του σπιτιού του και στην προσωπική του βιβλιοθήκη ο Κωνσταντίνος Δημαράς αφηγείται την προσωπική του πορεία, έχοντας διανύσει 80 χρόνια γόνιμης πνευματικής ζωής.  Μιλάει για τις επιρροές των νεανικών του χρόνων που άρχισαν να τον διαμορφώνουν πνευματικά όπως, η επαφή του, μέσω του θείου του Κωνσταντίνου Ρακτιβάν, με την προσωπικότητα του Αδαμάντιου Κοραή. Αναφέρεται στην πρώτη του επαφή με τη λογοτεχνία και τα γράμματα, καθώς και στην επίδραση των δασκάλων του, όπως του φιλόλογου και καθηγητή του στο Γυμνάσιο Γιάννη Αποστολάκη, ενώ στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, ανάμεσα στους καθηγητές που τον επηρέασαν ήταν ο Θεόφιλος Βορέας, που του έδειξε τη σημασία των θετικών επιστημών και ο Κωνσταντίνος Άμαντος που τον ενθάρρυνε στις ιστορικές του ροπές.

Μελετητής και θαυμαστής του Κωστή Παλαμά, ο Κωνσταντίνος Δημαράς μιλάει για τη γνωριμία του με τον ποιητή σε ηλικία 12 ετών, αλλά και για την προσφορά του Παλαμά στα ελληνικά γράμματα. Περιγράφει ακόμη τη συναναστροφή του με τους λόγιους της εποχής παράλληλα με την ακαδημαϊκή δραστηριότητα των φοιτητικών του χρόνων, και μιλάει για το συλλογικό φαινόμενο της γενιάς του ’30.

Κατόπιν, αναφέρεται στις νεανικές του δημοσιεύσεις. Το 1926 εκδίδει το πρώτο του βιβλίο «Δοκίμιον περί της φυσικής θεολογίας των σοφιστών». Τα πρώτα του δημοσιεύματα το 1927, συμπίπτουν με τη συνεργασία του με το περιοδικό «Ελληνικά Γράμματα» του Κωστή Μπαστιά. Μιλάει, επίσης, για την εμπειρία του από την εργασία του ως επιμελητής συντάκτης στη «Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια» του Πυρσού. Το 1936 αρχίζει η τακτική εβδομαδιαία συνεργασία του με την εφημερίδα «Ελεύθερον Βήμα». Ιδιαίτερη μνεία κάνει στις δημοσιεύσεις του στις επιφυλλίδες του «Βήματος» και στα θέματα με τα οποία καταπιάστηκε στην 50χρονη ως τότε συνεργασία του με τη συγκεκριμένη εφημερίδα. Κάνει επίσης αναφορά στο διδακτικό του έργο το 1970 στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης. Έργο ζωής του Κωνσταντίνου Δημαρά υπήρξε η «Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας» της οποίας το 1948 κυκλοφόρησε η πρώτη δίτομη έκδοση, μετά από πολυετή προετοιμασία. Στην εκπομπή εξηγεί τους λόγους που τον ώθησαν στη συγγραφή του έργου.

Το 1951, κλήθηκε από τον τότε Υπουργό Παιδείας Γεώργιο Παπανδρέου να οργανώσει το Ίδρυμα Κρατικών Υποτροφιών. Μιλάει για αυτή την πρωτοβουλία, καθώς και για την συμβολή του στην ίδρυση ενός νέου ερευνητικού φορέα το 1958, του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών.

Στη διάρκεια της αφήγησής του ο Κ.Θ. Δημαράς περιγράφει τη σταδιακή μετατόπιση των ιδεολογικών του ενδιαφερόντων από τις ιδεαλιστικές επιδράσεις, τον ιδανισμό και τις μορφές θρησκευτικότητας που κατακλύζουν το προγενέστερο έργο του, προχωρώντας προς τον ορθολογισμό και το κριτικό πνεύμα.

Σκηνοθεσία: Σωτήρης Λαμπρόπουλος

Παραγωγός: Γιώργος Σγουράκης, Copyright ΕΡΤ – 1985

Το φιλμ συντηρήθηκε, ψηφιοποιήθηκε και αποκαταστάθηκε στα εργαστήρια του Αρχείου της ΕΡΤ με τον νέο εξοπλισμό και τις υποδομές που πλέον διαθέτει (film scanner, color correction).

Δείτε εδώ το αφιέρωμα του Αρχείου της ΕΡΤ στον Κ.Θ. Δημαρά.